Als een van de eerste deelnemers komt Rob ten Have binnenlopen. ,,Bij de oprichting was het ook al zo koud’’, zegt hij op een manier, alsof hij daar zelf bij is geweest. De toon voor een mooie jubileumdag is gezet.
Caïssa werd op zondag 15 januari 1922 opgericht. Was het toen inderdaad zo koud? Nou, dat viel wel mee. Overdag was het om het vriespunt, bij een zwakke wind uit oostelijke richting en zware bewolking. Door de lage temperatuur en lichte sneeuwval gingen talrijke sportwedstrijden (voetbal, korfbal) in het westen van Nederland niet door.
Op deze zaterdag (4 februari) viert Caïssa de negentigste verjaardag. Er ligt meer sneeuw dan in 1922 en het is kouder. Een lekker zonnetje schijnt en het waait amper. Veel leden van Caïssa pakken dan ook de fiets om in cultureel centrum De Huesmolen de jubileumdag mee te maken.
Een kleine zestig schakers verzamelen zich in de ruimte bij de bar, waar de officiële opening is. Niet allemaal doen later mee aan het toernooi met verschillende schaakdisciplines. Maar geweldig dat clubgenoten als Arie Bruidegom en Rolf de Brouwer de moeite hebben genomen om in dat eerste uur, met koffie en gebak, aanwezig te zijn. Ze sukkelen met hun gezondheid, waardoor het schaken niet lukt.
Voorzitter Fred Avis spreekt zijn waardering uit voor alle leden die Caïssa hebben gemaakt tot wat ze is. Jarenlang is ze een qua omvang flinke vereniging geweest en anno 2012 goed voor een clubavond met wekelijks zo’n dertig partijen. Er zijn binnen de Noordhollandse Schaakbond weinig clubs die dat evenaren. Fred heeft ditmaal – figuurlijk – twee petten op. Als preses van de NHSB legt hij uit dat de NHSB waarderingsspelden beschikbaar stelt voor schakers die langdurig lid van een vereniging (en dus ook van de bond) zijn. Caïssa telt er liefst 22 en zij worden allemaal geëerd met een speld.
Ach ja, dat schaken. Hoeveel partijen zullen alle jubileumdagdeelnemers in de loop der jaren hebben gespeeld? Ze hebben partijen gewonnen, ze hebben partijen verloren. Net als natuurlijk al die andere amateurschakers in het land. Fred krijgt de lachers op zijn hand, als hij een aantal redenen voor verlies vertelt. Zelf nam hij in januari deel aan het Tata Steel Chess Tournament in Wijk aan Zee. Caïssa’s voorzitter mag na afloop graag napraten over de partij, maar dat zat er niet altijd in. Zo moest hij in een van de eerste ronden tegen Anna-Maja Kazarian. Fred dolf het onderspit en het analyseren ging niet door. ,,Omdat ze meteen naar de perskamer moest.’’ Waarop een van de Caïssa-spelers zich afvraagt: ,,Is ze zwanger?’’
Ondertussen zit iedereen aan de gebakjes die met het opschrift ‘Caissa 90 jaar’ zijn gesierd. Bert Spil bekijkt ze aandachtig en ontdekt dat er een punt te kort op staat. Hij is clubbladredacteur en bekent dat hij vaker een extra puntje op de i moet zetten. Maar het is een tikfout, vindt Bert, en daar krijgt de vereniging dan toch wel korting voor?
Het wordt langzamerhand tijd om naar de speelzaal te gaan. De jubileumcommissie (Arend Stapel, Sernin van de Krol en Co Buysman) kan precies acht ploegen van zes spelers formeren en het is plezierig dat er ook zeven jeugdleden zijn gekomen. Het is niet alleen de bedoeling dat alle teams van ongeveer gelijke sterkte zijn, maar dat bovendien de ratings van de spelers die het tegen elkaar opnemen niet te ver uiteen liggen. Zo krijgen de jeugdschakers Dennis Manshanden, Wim Jan Visser, Robin Duson , Anne Corine Visser, Stefan de Boer, Tim Wijnbergen en Martijn Visser als bord 6-speler een plekje in een ploeg.
Een van de eerste klussen voor de teamleiders en de overige spelers is om een leuke ploegnaam te bedenken. Op het dagprogramma staan slechts cijfers (1-2, 3-4, 5-6, 7-8 voor bijvoorbeeld de eerste ronde) vermeld, maar die moeten worden omgezet in namen.
‘Team 1’ heeft even tijd nodig, maar na de lunchpauze kan computerman Sernin van de Krol een echte naam op de plaats van ‘Team 1’ invullen. Het even simpele als geniale ‘The Eénteam’ komt uit de koker, geïnspireerd door ‘The A Team’. Op het scoreformulier is zelfs de herkenningsmelodie van deze Amerikaanse televisieserie ingevuld (‘Ta ta ta taa, ta ta taa’, etc.).
Ook ‘Team 2’ doet pas na een aantal partijen inspiratie op. Het wordt ‘Twee is meer dan één’ en dat kun je op verschillende manieren opvatten. In de eerste ronde – rapidschaak met een bedenktijd van vijftien minuten voor elke speler – komt de titel er niet helemaal uit, want tegen ‘The Eénteam’ blijft de ploeg op een gelijkspel steken.
Misschien heeft Dolf Teunisse ‘Cocktail Trio’ bedacht. Want zijn ploeggenoten op deze jubileumdag zullen waarschijnlijk nooit een liedje van Ad van de Gein, Anton Knollenburg (beiden zijn geboren in het oprichtingsjaar van Caïssa) en Carel Alberts hebben gehoord, terwijl Dolf hits als ‘Wie heeft de sleutel van de jukebox gezien?’ ‘Batje Vier (leve de man die het bier uitvond)’ ‘Grote Beer’ en ‘Juanita banana’ vast wel zal kennen. Hans de Vries, een van het zestal van het ‘Cocktail Trio’, behaalt in de eerste ronde een opvallende overwinning. Na zo’n tien minuten schaken zegt zijn tegenstander Gerard Groot: ,,De klok is niet opgewonden.’’ En voegt daar lachend aan toe: ,,Maar ik wel.’’ De stelling met dame, twee torens en twee lichte stukken geeft daar reden voor: Gerard heeft een pion meer (vijf om vier). Toch ontglipt hem het punt, al zegeviert zijn ploeg wel.
Een andere aparte naam is ‘De Caïssons’. In eerste instantie denk je aan de ‘sons of Caïssa’, de zonen van Caïssa. Maar aan het zesde bord zit Robin Duson, een meisje. Die vlieger gaat dus niet op en zal de naam wellicht iets te maken hebben met de meervoudsvorm van caisson, een sterke constructie die wordt gebruikt bij water (dijkenbouw, aanleg tunnels). Op deze jubileumzaterdag voelt dit schaakzestal nauwelijks nattigheid en doet lang goed mee in de strijd om de eerste plaats in het ploegenklassement.
Even wordt gedacht aan ‘The Outsiders’, maar al snel kiest het team van kopman Erwin Brouwer voor ’90, maar niet dement’. Een ludieke naam en in de eerste ronde werkt het geheugen bepaald niet slecht. Het zestal lijdt de kleinst mogelijke nederlaag. Dat wordt een beetje de rode draad in de loop van de dag: veel kleine nederlagen. Een uitzondering is de 3-3 in een van de twee gambietschaakwedstrijden tegen ‘The Eénteam’.
De afkorting van ‘Team 6’ is mooi (WHNNZGG) en de naam helemaal: ‘We hebben nog nooit zo gewonnen gestaan’. Tijdens zijn openingswoord had voorzitter Fred Avis nog een kwisvraag. ,,Van wie was de uitspraak ‘Ik heb nog nooit zo gewonnen gestaan’?’’ Massaal noemden de oudere leden van Caïssa de naam van hun vroegere clubgenoot Johan de Lange die ook een boekje met dezelfde titel heeft geschreven. WHNNZGG begint goed in het jubileumtoernooi (winst en een 3-3 uitslag) en best mogelijk dat de zes daarna nog vaak gewonnen hebben gestaan, maar er komt niet meer dan één gelijkspel bij het saldo.
Hoe is het mogelijk? Bedenk je ‘De Puntenpakkers’ als ploegnaam en pak je in acht ronden met allerlei schaakvormen ook nog eens een heleboel punten. Dat overkomt Sjoerd Kelder, Johan-Paul Hendriks, Niels van der Mark, Roel Ridderikhoff, Herman Muller en Wim Jan Visser en ze scoren zo goed dat ze aan het einde van het feest worden gehuldigd als toernooiwinnaars. Ze pakken zelfs een tweede eerste prijs. Jubileumcommissielid Arend Stapel heeft als tussendoortje twaalf prachtige probleemstellingen gevonden die in ploegverband moeten worden opgelost. En ook daarmee scoort De Puntenpakkers het hoogst.
Het bijzonderste gezelschap van de dag is ‘Leffe 4ever’. Er is een apart prijsje voor de bedenkers van de opvallendste ploegnaam en daar gaan Wouter Strating, Ton van Dijk, Frans Kragten, Ko van Gent, Robbert van Dijkhuizen en Stefan de Boer mee aan de haal. Voor de oudste van de vier (Robbert en Stefan zijn nog jeugdspelers) is het bepaald geen ‘Leffe voor effe’, want na de pauze gebruiken ze tijdens iedere wedstrijd een yell en gaan vier glazen Leffe de lucht in.
In de derde ronde – tijdens de wedstrijd Cocktail Trio-Leffe 4ever – is sprake van een bijzondere partij: Bert Spil-Ton van Dijk. De witspeler zit niet aan een cocktail, maar aan de Leffe. Een overloper? Ton, streng: ,,Zeker niet, we hanteren een strenge selectieprocedure.’’ Bert komt er niet in bij ‘Leffe 4ever’, maar wint wel. Heeft hij de selectieprocedure goed doorstaan?
De ploegen zijn voorgesteld, het schaken kan beginnen. In de eerste twee ronden wordt rapid gespeeld. Vijftien minuten per speler per partij. Het is een mooie start, want in alle wedstrijden blijken de verschillen niet groot te zijn. ‘De Caïssons’ en ‘De Puntenpakkers’ winnen ze allebei, op één ploeg na heeft ieder team al minstens vijf bordpunten.
Na de luchpauze staan drie ronden snelschaken (nu 7½ minuut bedenktijd) op het programma. ‘De Puntenpakkers’ en ‘De Caïssons’ leiden het deelnemersveld met respectievelijk acht en zeven punten na vier ronden, maar de vijfde wordt ‘bijltjesdag’. Ze verliezen alletwee en omdat ‘Leffe4ever’ en ‘Twee is meer dan één’ wel winnen, wordt de spanning vergroot.
Het derde onderdeel van de jubileumdag is het gambietschaak. Alle deelnemers mogen zich buigen over het Allgaier-gambiet dat na de volgende zes zetten op het bord is gekomen: 1. e4 e5 2. f4 exf4 3. Pf3 g5 4. h4 g4 5. Pg5 h6 6. Pxf7 Kxf7. Wit geeft een stuk, maar zwart kan niet meer rokeren en heeft al zijn stukken nog niet gespeeld.
De offeropening is vernoemd naar de Oostenrijker Johann Baptist Allgaier (1763)-1823), ook auteur van het eerste schaakleerboek in de Duitse taal. In 1795 en 1796 verscheen van zijn hand het tweedelige ‘Neue theoretisch-praktische Anweisung zum Schachspiel’, maar pas bij de vierde druk – in 1819 – werd aandacht besteed aan het Allgaier-gambiet.
Om het zo eerlijk mogelijk te doen heeft de jubileumcommissie bedacht dat per partij beide spelers met wit en met zwart het Allgaier-gambiet als verplichte opening krijgen. Het is ook de enige ronde, waarin een team het tweemaal tegen dezelfde tegenstander opneemt. En het is de ronde met een heuse topper, want ‘De Puntenpakkers’ en ‘De Caïssons’ spelen tegen elkaar. De totaalscore van ‘De Puntenpakkers’ ligt iets hoger en daarmee legt het zestal de basis voor de eindzege. Een opvallend aardigheidje: veel clubgenoten winnen in deze zesde ronde tweemaal of verliezen tweemaal.
Het jubileumtoernooi wordt afgerond met gongschaak, zoals dat officieel is aangekondigd. Het wordt klankschaak. In heel Hoorn is nergens een gong te vinden en het alternatief is een klankschaal, die overigens wel een gonggeluid maakt. De spelregels zijn simpel. Na het sfeervolle geluid is een speler verplicht meteen een zet te doen. Hij mag eenmaal een beurt overslaan, bij de tweede keer heeft hij verloren. En iedereen mag pas na de klankschaalslag een zet doen, niet eerder. En zo gebeurt het dat Rinus van de Krol in zijn partij tegen Robbert van Dijkhuizen (dagtopscorer met 7½ uit acht) pas opgeeft na het horen van het inmiddels vertrouwde gonggeluid.
Bizar is de partij Wouter Strating-Bas Dudink. Halverwege kondigt de witspeler mat aan en zwart staat op het punt om hem te feliciteren. Wouters jongste ploeggenoot, jeugdspeler Stefan de Boer, heeft al gewonnen en kijkt toe. In al zijn eerlijkheid (en Stefan heeft gelijk) zegt hij dat Bas toch gewoon een zet kan doen en helemaal niet mat gaat. Beide bord 1-spelers hebben die zet gemist. Even later wint Bas zelfs.
Aan al het goede komt een einde en dus ook aan de viering van Caïssa’s 90-jarig bestaan. De tafel vol met prijzen moet leeg en winnende ploegen en winnende bordspelers komen naar voren. Ze geven voorrang aan Robin Duson. Zij speelt tijdens het gongschaak de langste partij en wordt als eerste naar voren geroepen. Voor alle jeugdspelers ligt een zak snoep klaar, maar Robin kiest voor een schaakboek van Jan Timman.
Eindstand jubileumtoernooi (tussen haakjes spelers op bordvolgorde):
1. De Puntenpakkers………………………11 punten
(Sjoerd Kelder 6, Johan-Paul Hendriks 5, Niels van der Mark 5, Roel Ridderikhoff 3½, Herman Muller 4, Wim Jan Visser 6)
2. Leffe 4ever…………………………..10 punten
(Wouter Strating 5, Ton van Dijk 4, Frans Kragten 5½, Ko van Gent 5½, Robbert van Dijkhuizen 7½, Stefan de Boer 2½)
3. De Caïssons……………………………9 punten
(Fred Avis 3, Ger Roos 4½, Gerard Groot 3½, Wout Druijf 7, Kees Overboom 6, Robin Duson 2)
4. Cocktail Trio………………………….8 punten
(Holger Bonte 7½, Bert Spil 5, Hans de Vries 3, Hans Schouwink 5, Dolf Teunisse 3, Martijn Visser ½)
5. The Eénteam……………………………8 punten
(Bart Voorn 2, Marten Ploeger 6, Jan Schagen 3½, Wim Prins2, Anton Hommes 1, Frits Bouwman 7)
6. Twee is meer dan één……………………6 punten
(Bas Dudink 4½, Bas van den Berg 4, Ben Zuurveld 3½, Jan Tuinstra 3½, Rinus van de Krol 5, Anne Corine Visser 4)
7. We hebben nog nooit zo gewonnen gestaan…..4 punten
(Gé van den Berg 1½, Dirk Lont 2½, Rob Bouwman 1½, Rob ten Have 3, Jan Smink 4, Dennis Manshanden 7)
8. 90, maar niet dement……………………0 punten
(Erwin Brouwer 1½, Aad Laan 1, Lex Griffioen 5½, Jan Kuin 1½, Joop Mus ½, Tim Wijnbergen 2)