In Caïssa’s laatste clubblad van vorig jaar stond de serie ‘1. 0-0’ in het teken van het eerste Nederlands schaakkampioenschap. Een van de deelnemers in 1909 was Jan Esser.

Een dag voor de elfde competitieronde meldden veel kranten dat de kunstcollectie van Johannes Fredericus Samuel Esser onder de hamer zou gaan. De Amsterdammer is in de historie van het Nederlandse schaken een bijzondere speler en tijdens het wekelijkse praatje met Jan Haijer, voor de aanvang van de clubpartijen, was het onderwerp gauw gevonden.

Jan noemde enkele bijzonderheden over zijn voornaamgenoot. Jan Esser, eenmalig Nederlands schaakkampioen (in 1913), was huisarts, tandarts en scheepsarts, grondlegger van de plastische chirurgie, speculant, kasteelheer, raspaardenfokker, hotel- en casino-eigenaar en kunstverzamelaar. Hij raakte bevriend met Piet Mondriaan en had ook grote interesse voor de werken van Leo Gestel, George Breitner en Jan Sluijters. Zijn huis in Amsterdam, waar Jan Esser een dokterspraktijk had, werd bezocht door schakers en schilders.

In 1940 emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij op één dag zijn hele vermogen verloor door een mislukte speculatie. Hij woonde in Chicago in een slooppand dat de schaker zelf had opgeknapt en overleed in 1946 – op 68-jarige leeftijd – aan een hartaanval.

Tussen 1906 en 1912 had de dokter een kunstverzameling van meer dan achthonderd werken opgebouwd. Vandaag was de verkoop in veilinghuis Christie’s. ‘Maannacht III’ van Jan Sluijters kreeg voor 434.490 euro een nieuwe eigenaar, aan Piet Mondriaans ‘Chrysantemum’ hing een prijskaartje van 199.270 euro. Jan Esser was in armoede gestorven. De totale opbrengst van zijn collectie bedroeg ruim vier miljoen euro.