Misschien heeft het wel zo moeten zijn. Bij de prijsuitreiking van het NHSB-bekertoernooi vond NHSB-bestuurslid Jacob de Boer het logisch dat Caïssa de finale had gewonnen. ,,Want Caïssa is toch de godin van het schaken.’’

Voor de Hoornse vereniging is 30 juni 2012 de laatste dag van haar bestaan. Caïssa gaat met buurman HSV De Eenhoorn als Caïssa-Eenhoorn verder. In de bekerstrijd werden achtereenvolgens Heerhugowaard, Kijk Uit (IJmuiden) en Santpoort 2 uitgeschakeld en zo plaatste Caïssa zich voor de halve finale, net als Bergen, Castricum en Chess Society Zandvoort/Jopen.
De vier halvefinalisten spelen altijd op een zaterdagmiddag in mei of juni tegen elkaar. Zaterdag 16 juni was Hotel Borst in Bakkum de locatie. In de aanloop naar de ontknoping was er enig gedoe omtrent het vaststellen van de datum en de plaats. De Zandvoortse club leek gastheer te worden, maar op een warme zomerdag kan de bekende badplaats moeilijk te bereiken zijn.

Castricum heeft dit seizoen zijn 85-jarig bestaan gevierd (opgericht op 1 november 1926) en kreeg de organisatie toegewezen. Dorpshuis De Kern, waar de Castricummers hun speelzaal hebben, was echter niet beschikbaar. Schaakclub Bakkum zit in het even verderop gelegen en gezellige familiehotel Borst en heeft een ideale gelegenheid om de bekerzaterdag te houden. Het zaaltje voor feestzaal Berg en Bosch is uitermate geschikt voor zestien schakers. Een sfeervol interieur en prachtige tafels waarop voldoende ruimte is om te noteren en de koffie, bier of frisdrank neer te zetten. Bovendien kunnen deelnemende schakers en toeschouwers overal makkelijk langslopen om de stellingen te bekijken. En er was een ‘eigen’ toilet in de buurt. Kortom: schaakclub Castricum was een uitstekende organisator.

Caïssa kon een sterk viertal samenstellen. Met kopman Peter Holscher, tweedebordspeler Erik van Tooren (tevens teamleider) en Bart Voorn en Marten Ploeger die in de bondscompetitie in de hoogste Noord-Hollandse klasse met respectievelijk 5½ en zes punten de succesvolste spelers van Caïssa waren. Voor de volledigheid: Peter veroverde, aan het eerste bord, ook 5½ punt.

Er werd in Bakkum om kwart voor tien geloot. Na het welkomstwoord van Castricum-voorzitter Willem Pool en onder de toeziende ogen van wedstrijdleider Kees Lute verschenen Castricum-Caïssa en Chess Society Zandvoort/Jopen-Bergen op de formulieren. Het betekende dat Caïssa in de halve finale uit speelde en daarom aan het eerst bord wit had. Het Hoornse viertal zou overigens in beide duels dezelfde opstelling gebruiken: Peter Holscher aan bord 1, Erik van Tooren aan bord 2, Bart Voorn aan bord 3 en Marten Ploeger aan bord 4. De bedenktijd bedroeg negentig minuten, plus eventueel een kwartier om de partij af te ronden.

Castricum tegen Caïssa, een 85-jarige tegen een 90-jarige in de strijd op de 64 velden. De laatste bekerwedstrijd tussen beide clubs dateert van het seizoen 2000-2001 en in Castricum plaatste Caïssa zich toen dankzij de 1½-2½ zege voor de kwartfinale. Een maand later zat de ploeg zelfs bij de laatste vier, maar Wilko van der Gracht, Willem Meyles, Barry Plukkel en Fred Avis verloren op de beslissende zaterdag met 1½-2½ van zowel HWP (Haarlem) als daarna MSC (Den Helder). In de volgende jaren zou Caïssa in het bekertoernooi steeds redelijk snel zijn Waterloo vinden.

Nog voor twaalf uur viel de eerste beslissing. Marten nam het op tegen Henk van der Eng die voor de Engelse opening koos. Met 1. … f5 maakte zwart snel zijn bedoeling duidelijk. Maar de Castricummer timmerde zijn koningsvleugel aardig dicht en kon dankzij iets beter opgestelde stukken een centrumpion winnen. Toch boekte Marten op de beoogde flank succes. Met zijn dame switchte hij van a5 naar h5, waar de witte koning werd beschermd door pionnen op g3 en h3. Om de vorstin te verjagen speelde wit 21. g4 en ging à tempo op het loperoffer … Lxg4 in. Maar al bij de uitvoering van 22. hxg4 zag de Castricummer – met de pion nog in de hand – het mat op h2. De Hoornse dame op dat veld werd namelijk verdedigd door een loper op d6.

Kopman Peter Holscher zegevierde op fraaie wijze. Met wit speelde hij tegen FIDE-meester Heleen van Arkel-de Greef, in 1984 en 1986 Nederlands schaakkampioene geweest. Peter kreeg een prettige stelling op de koningsvleugel, waar hij druk uitoefende op de Castricumse verdediging. Zwart schakelde te laat de zware stukken in, waardoor wit de pressie op de zwakke plekken (de achtergebleven pionnen op c7 en e6) kon vergroten. Op weg naar een eindspel met dame en twee torens voor beiden leidde een paardoffer een fraai slotoffensief in. Zwart nam het offer evenwel niet aan en dat kostte haar de d-pion. Er vielen nog twee pionnen en na de slotzet zou de eerstebordspeelster van Castricum zwaarder materiaal verliezen.

Bart Voorn zette Caïssa op een beslissende 0-3 voorsprong en daarmee het bereiken van de finale. Hij had na tien zetten al twee pionnen van Hans Leeuwerik veroverd, maar moest in de loop van de partij wel blijven opletten. Met een sterk loperpaar bood zwart enige tijd pittige tegenstand. Na een afruil van de zwartveldige lopers bestookte de Castricummer veld g2. Ook die dreiging wendde Bart af om vervolgens een derde pion te pakken. Zijn gewonnen eindspel kreeg overigens een abrupt einde, toen wit na de 36^e zet nog zeven seconden over had en zijn opponent even te ruim de tijd nam voor zijn 36^e zet en die niet meer kon uitvoeren omdat zijn vlag viel.

De gretigheid van de Hoornse ploeg werd prachtig aangetoond door Erik van Tooren. Terwijl Eric van der Klooster zijn pionnen op de damevleugel in stelling bracht, deed Caïssa’s teamleider dat op de koningsvleugel. Hij had bij het ingaan van het eindspel – toren, paard en loper voor zwart tegen toren en twee paarden voor wit plus elk vier pionnen – licht positioneel voordeel en wat meer tijd. Op de veertigste zet bood wit remise aan, maar Erik wilde voor de volle winst gaan. Er volgde een langdurige en enerverende strijd om de beste velden en daarin kwam zwart als winnaar te voorschijn.

Derhalve 0-4 tegen een toch niet slechte tegenstander. Het Castricumse ratinggemiddelde bedroeg 1894 en daar zat Caïssa niet ver boven: 1963. Welgeteld één ratingpunt meer dan Chess Society Zandvoort/Jopen dat in de andere halvefinalewedstrijd Bergen met 3-1 had verslagen. En dan te bedenken dat het Hoornse ratingmoyenne zo hoog was dankzij Peter Holscher die 2142 achter zijn naam heeft staan.

Caïssa had twee eerdere bekerduels tegen de Zandvoorters, in 1997 en 2006, verloren. In de finale lootte Caïssa het thuisvoordeel, dus voor Peter en Bart de zwarte stukken. Na twee uur schaken was Marten Ploeger weer als eerste klaar, ditmaal zonder succes. Met wit raakte hij al spoedig zijn f4-pion kwijt en in het middenspel ook de pion op c4. De Caïssa-speler ontbeerde compensatie en probeerde met een uitval op de koningsvleugel plus loperoffer Jan Vos te verleiden tot een verkeerde voortzetting. Die kwam er niet.

Als troost gold dat verlies aan het vierde bord bij een 2-2 eindstand winstgevend is. In het bekerreglement staat namelijk dat bij een gelijkspel het resultaat van dat vierde bord wordt geschrapt en dan zou Caïssa aan de hoogste drie borden een voordelige 2-1 score hebben.

Dat was niet ondenkbeeldig. De wedstrijd tegen Chess Society Zandvoort (dat dit seizoen voor bondsoptredens een samenwerkingsverband met De Haarlemse Jopen is aangegaan) begon klokslag twee uur en na pakweg een kwartier keek Bart Voorn tegen een uitstekende stelling aan, met een pion meer en de mogelijkheid om de kwaliteit te winnen. Zijn tegenstander Olaf Citeur (rating 1975 en in zijn drie bekerpartijen een TPR van 2535 behaald) werd in de opening overspeeld. Het Caïssa-talent hield de dreiging van kwaliteitswinst enige tijd vast en koos voor het nemen van een centrumpion. Vervolgens vergrootte hij met een reeks van sterke zetten de druk op de Zandvoortse stelling. Toen wit nog één seconde over had voor zijn laatste dertien zetten, feliciteerde hij Bart met zijn fraaie partij en de zege. ,,We staan met 1-1 voor’’, analyseerde Fred Avis. De voorzitter van Caïssa had de jaarvergadering van de bondsraad in Utrecht bijgewoond en arriveerde kort na het begin van de finale in Hotel Borst.

Meteen werd dus duidelijk dat Peter Holscher en Erik van Tooren samen één bordpunt moesten veiligstellen om Caïssa de NHSB-beker te schenken. Er volgde een zinderende periode van anderhalf uur. Tegen respectievelijk Ramon van Beemdelust (rating 2004) en Stephan Geuljans (2035) zochten de twee Caïssa-routiniers naar initiatief en aanvalskansen, maar moesten wel secuur spelen. Peter zette na dameruil zijn stukken prima neer, waardoor de met een pionnenopmars bezigzijnde witspeler geen doorbraak kon creëren. De partij kreeg kort na de nederlaag voor Marten nog een ludieke verhuizing. Beide kopmannen zaten namelijk bij het raam, waar rond kwart over vier de zon naar binnen kwam. Het werd daar dermate warm dat ze de vrijgekomen tafel van het vierde bord opzochten om in de schaduw de strijd voort te zetten.

Ondertussen begon het hart van de Hoornse supporters sneller te kloppen. De laatste keer dat Caïssa zich voor de finale plaatste, was in 1994. Het NHSB-bekertoernooi kreeg destijds op 28 mei in café De Eindspurt in Beverwijk zelfs een volledig Hoornse eindstrijd. Underdog Caïssa moest met Dienie van den Berg, Timo Bijkerk, Fred Avis (die won) en Aad Laan met 1-3 zijn meerdere erkennen in de Eenhoorn-favorieten Nico Hauwert, Jerrel Thakoerdien, Alexander Geerts en Wilko van der Gracht.

En nu, in de laatste wedstrijd van zijn 90-jarig bestaan, is Caïssa dicht bij het grootste succes uit zijn historie. Want Peter en Erik speelden dermate geconcentreerd en koel dat ze hun tegenstanders geen kans gaven tot tegenspel met mogelijkheden. Peter werkte toe naar een eindspel van toren met loper tegen een toren met paard en zes pionnen elk. Met veel schaakjes dwong hij de Zandvoortse koning naar de velden g3 en h2 en moest wit zetherhaling accepteren om geen materiaal te verliezen.

Na de bijna tachtig zetten in de halve finale werd het voor finalist Erik van Tooren opnieuw een partij met de lange adem. Tegen Stephan Geuljans ging het tot het einde gelijk op. Beetje bij beetje verstevigde wit zijn stelling om te proberen zijn centrumpionnen naar voren te spelen. Na een afruil van veel stukken had Erik een vrijpion op e6 in een toreneindspel met voorts lopers van gelijke kleur. De spanning steeg naar een hoogtepunt, omdat op beide borden de stellingen in evenwicht bleven. Ook Erik kon toewerken naar zetherhaling en kort na de remise van Peter kon zwart niet anders dan accepteren dat er niet meer inzat dan een half punt.

NHSB-bestuurslid Jacob de Boer verrichtte de prijsuitreiking en kon de beker voor de derde plaats uitreiken aan zijn eigen club Bergen dat met 2½-1½ te sterk was voor Castricum. Na de huldiging voor de Zandvoorters mocht Erik van Tooren naar voren komen om de cup en een digitale schaakklok als extra prijs in ontvangst te nemen. Met Peter Holscher, Bart Voorn en Marten Ploeger had hij een unieke prestatie geleverd. In de laatste wedstrijd uit Caïssa’s historie is het grootste succes ooit behaald.

Halve finale: Castricum – Caïssa 0-4:
Peter Holscher – Heleen van Arkel-de Greef 1-0
1. d4 e6 2. Pf3 b6 3. g3 Lb7 4. Lg2 d6 5. 0-0 Pe7 6. c4 g6 7. Pc3 Lg7 8. e4 Pd7 9. Le3 0-0 10. Dd2 d5 11. cxd5 exd5 12. e5 a6 13. Tad1 Te8 14. Lh6 Pf8 15. Lxg7 Kxg7 16. h4 h5 17. Pg5 Pf5 18. Lh3 Ph6 19. Tfe1 Pe6 20. Pxe6+ fxe6 21. Pe2 Lc8 22. Pf4 De7 23. Tc1 Ta7 24. Tc6 Df7 25. Tec1 Pf5 26. Lxf5 gxf5 27. Pxd5 Ld7 28. Dg5+ Dg6 29. Dxg6+ Kxg6 30. Pf4+ Kf7 31. Txc7 Txc7 32. Txc7 Ke7 33. d5 Kd8 34. d6 Th8 35. Tb7 b5 36. Tb8+ Lc8 37. Pxe6+ Kd7 38. Pc5+ Kc6 39. d7.
Eric van der Klooster – Erik van Tooren 0-1
1. d4 d6 2. Lg5 h6 3. Lh4 c6 4. e3 Lf5 5. Ld3 Lxd3 6. Dxd3 Pd7 7. Pf3 Pgf6 8. 0-0 g5 9. Lg3 Ph5 10. Pbd2 Lg7 11. c3 0-0 12. Tfe1 f5 13. Dc4+ d5 14. Db3 Pxg3 15. hxg3 Db6 16. Da3 Tf7 17. c4 e6 18. c5 Dc7 19. Tab1 a6 20. b4 Te8 21. Db3 e5 22. a4 e4 23. Ph2 f4 24. gxf4 gxf4 25. b5 axb5 26. axb5 Tef8 27. bxc6 bxc6 28. Db7 Pf6 29. Dxc7 Txc7 30. Tb6 Pd7 31. Tbb1 h5 32. Tb3 Lh6 33. Teb1 fxe3 34. fxe3 Lg5 35. Pdf1 Pf6 36. Tb7 Tff7 37. Txc7 Txc7 38. Kf2 Kg7 39. Tb6 Kg6 40. Pd2 Kf5 41. Pb3 Pd7 42. Tb4 Ta7 43. Pc1 Ta3 44. Tb3 Ta1 45. Pe2 Ta2 46. Tb7 Ke6 47. Tc7 Ta6 48. Tc8 Pf6 49. Tc7 Lh4+ 50. g3 Lg5 51. Tg7 Kf5 52. Tc7 h4 53. gxh4 Lxh4+ 54. Pg3+ Ke6 55. Phf1 Pg4+ 56. Ke2 Ld8 57. Tc8 Ta2+ 58. Kd1 Kd7 59. Tb8 Lg5 60. Tb7+ Kc8 61. Tb6 Kc7 62. Tb3 Pf2+ 63. Kc1 Pd3+ 64. Kb1 Tf2 65. Ta3 Tb2+ 66. Ka1 Tg2 67. Ta7+ Kc8 68. Ta6 Kb7 69. Tb6+ Kc7 70. Ta6 Lh4 71. Pf5 Lf2 72. Ta7+ Kb8 73. Ta6 Kb7 74. Tb6+ Kc7 75. Ta6 Kb7 76. Ta3 Tg1 77. Ka2 Txf1.
Bart Voorn – Hans Leeuwerik 1-0
1. e4 d5 2. exd5 Pf6 3. Lb5+ Pbd7 4. c4 a6 5. La4 b5 6. cxb5 Pb6 7. bxa6+ Pxa4 8. Dxa4+ Ld7 9. Dc4 Dc8 10. Pc3 Txa6 11. Pf3 e6 12. 0-0 Le7 13. Te1 0-0 14. d4 exd5 15. Pxd5 Pxd5 16. Dxd5 Le6 17. De4 Lb4 18. Ld2 Lf5 19. Dh4 Lxd2 20. Pxd2 Th6 21. De7 Tg6 22. f3 Db7 23. b3 h6 24. Dc5 Lh3 25. Te2 Tg5 26. Dc3 Da6 27. Pc4 Dg6 28. Dc2 Df6 29. Pe5 Te8 30. Tae1 Da6 31. Dxc7 Le6 32. Dc6 Dxc6 33. Pxc6 Ta8 34. Pe5 Td8 35. Pc6 Td6 36. Tc1.
Henk van der Eng – Marten Ploeger 0-1
1. c4 f5 2. g3 Pf6 3. Lg2 g6 4. Pc3 d6 5. d3 Lg7 6. e4 Pc6 7. Pge2 e5 8. 0-0 0-0 9. f4 fxe4 10. dxe4 Lg4 11. h3 Le6 12. Pd5 Pe7 13. Le3 c6 14. Pxf6+ Lxf6 15. Dc2 Pc8 16. Tad1 Le7 17. fxe5 Txf1+ 18. Lxf1 Da5 19. exd6 Lxd6 20. b3 Dh5 21. g4 Lxg4 22. hxg4 Dh2#.

Finale: Caïssa – Chess Society Zandvoort/Jopen 2-2:
Ramon van Beemdelust – Peter Holscher ½-½
1. d4 Pf6 2. Pc3 d5 3. e4 dxe4 4. f3 e3 5. Lxe3 g6 6. Dd2 c6 7. 0-0-0 Da5 8. Lc4 Lg7 9. Pge2 Pbd7 10. Kb1 b5 11. Lb3 Pb6 12. Pf4 Pc4 13. Lxc4 bxc4 14. Pcd5 Dxd2 15. Pxf6+ Lxf6 16. Txd2 Tb8 17. c3 0-0 18. Kc1 e6 19. g4 Te8 20. Pg2 Tb5 21. f4 Le7 22. h4 h5 23. g5 Ld6 24. Pe1 Tf5 25. Pf3 Lxf4 26. Lxf4 Txf4 27. Pe5 Lb7 28. Pxc4 c5 29. Pd6 Lxh1 30. Pxe8 c4 31. Th2 Tf1+ 32. Kd2 Tb1 33. Ke3 Te1+ 34. Te2 Td1 35. Kf4 Lc6 36. Pd6 Tf1+ 37. Kg3 Tf3+ 38. Kh2 Tf4 39. Kg3 Tf3+ 40. Kh2 Ld5 41. Pc8 Kf8 42. Pxa7 Tf4 43. Kg3 Tf3+ 44. Kh2 Tf4.
Erik van Tooren – Stephan Geuljans ½-½
1. d4 Pf6 2. c4 c5 3. d5 e6 4. Pc3 exd5 5. cxd5 d6 6. g3 g6 7. Lg2 Lg7 8. Pf3 0-0 9. 0-0 Pbd7 10. Pd2 a6 11. a4 Te8 12. Pc4 Pe5 13. Pxe5 Txe5 14. Lf4 Te8 15. a5 Pg4 16. Te1 Tb8 17. Dc2 Ld4 18. Pd1 Lg7 19. Ld2 Ld7 20. h3 Pf6 21. Lc3 Lb5 22. e4 Pd7 23. Lxg7 Kxg7 24. f4 b6 25. Pf2 Kg8 26. Dc3 h5 27. e5 bxa5 28. Txa5 dxe5 29. fxe5 c4 30. Taa1 Pc5 31. Pe4 Pd7 32. Pf2 Dg5 33. h4 De7 34. e6 Pc5 35. Pe4 Pxe4 36. Lxe4 f5 37. Lg2 Tbd8 38. De5 Tf8 39. Tad1 Td6 40. Td4 a5 41. Lf1 f4 42. Txf4 Txf4 43. Dxf4 Txd5 44. Lg2 Dc5+ 45. De3 Dxe3+ 46. Txe3 Td6 47. Te5 Td1+ 48. Kh2 Le8 49. Txa5 Kf8 50. Ld5 Td2+ 51. Kg1 Txb2 52. Lxc4 Ke7 53. Ta7+ Kf6 54. Ta8 Ke7 55. Ld5 Td2 56. Lf3 Tb2 57. Le4 Te2 58. Ld5 Td2 59. Le4 Te2 60. Ld5.
Olaf Cliteur – Bart Voorn 0-1
1. d4 d5 2. Pf3 Pf6 3. e3 Lf5 4. c4 e6 5. Db3 Pc6 6. cxd5 exd5 7. Pc3 Pb4 8. e4 Pxe4 9. Pxe4 Lxe4 10. Pe5 Pc2+ 11. Kd1 Dc8 12. Tb1 Pxd4 13. Da4+ c6 14. Ld3 Lxd3 15. Pxd3 Dg4+ 16. f3 Dxg2 17. Te1+ Pe6 18. Pe5 Le7 19. Te2 Dh3 20. Pxc6 Df1+ 21. Kd2 Lg5+ 22. Kc3 Tc8 23. Lxg5 Dxe2.
Marten Ploeger – Jan Vos 0-1
1. e4 e5 2. Pf3 d6 3. d4 Pf6 4. Pc3 exd4 5. Pxd4 Le7 6. b3 0-0 7. Le2 Ld7 8. Lb2 Pc6 9. 0-0 Pe5 10. f4 Pg6 11. De1 c6 12. Lf3 Pxf4 13. Pf5 Pg6 14. Dg3 Lxf5 15. exf5 Pe5 16. Pe4 Pxe4 17. Lxe4 Lf6 18. Tad1 Dc7 19. c4 Tad8 20. La3 Tfe8 21. Tf2 c5 22. Lc1 Pxc4 23. Ld5 Pb6 24. Lh6 Kh8 25. Lxg7+ Lxg7 26. f6 Lh6.