Caïssa heeft een rijke historie. Het is, opgericht op 15 januari 1922, de oudste schaakvereniging in West-Friesland. Langzamerhand nadert het 100-jarig bestaan en in de aanloop naar dat jubileum zal regelmatig op de website een aflevering uit de serie ‘Caïssa 1922’ verschijnen.
Het archief van Caïssa wordt in het Westfries Archief in Hoorn bewaard. In het oudste notulenboek (uit 1924) staan uitsluitend geschreven teksten, geen notaties van partijen. Ook andere archiefstukken bevatten teksten; het zijn onder anderen presentielijsten van ledenvergaderingen, statuten, ledenlijsten, reglementen, stukken over wedstrijden en competities, enzovoorts.
Wat zal de oudst bekende partij van een Caïssa-speler zijn? In het jubileumnummer dat is uitgebracht ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan staat de notatie van een partij van Koster van Groos tegen Bouwmeester, gespeeld op 2 maart 1948. Caïssa treft Haarlem in een wedstrijd om het kampioenschap van Noord-Holland. Koster van Groos – junior, zijn vader speelt aan het achtste bord – heeft met zijn zeventiende zet de winst te pakken.
Vorig jaar kreeg ik van clubgenoot Arnold van der Wolff enkele clubbladen van kort na de Tweede Wereldoorlog. Ik ben er verguld mee. Het eerste nummer telt enkele partijnotaties, met die van Hildama (Caïssa) tegen Van Amersfoort (Morphy) als oudste. De partij dateert van 29 oktober 1947 en is een klein half jaar ouder dan die van Koster van Groos.
Tijdens een van mijn bezoeken aan het Westfries Archief in het afgelopen voorjaar is een grote sprong voorwaarts – eigenlijk achterwaarts, want we gaan verder terug in de tijd – gemaakt. In een van de archiefmappen met geschreven teksten vind ik een papiertje (geen officieel formulier) met de notatie van een partij tussen Willem Tensen en Henry Fruin. Gespeeld op zondag 2 oktober, maar een jaar staat er niet bij.
Henry Mary Fruin, op 14 oktober 1895 in Middelburg geboren en op 20 juli 1973 in Bathmen overleden, vindt na zijn Leidse rechtenstudie werk op het Groninger stadhuis. Daarna wordt hij kantonrechter in Hoorn en is in de periode 1925-1930 tevens wethouder. Fruin is door kinderverlamming gehandicapt geraakt en rijdt in een invalidenwagen.
Caïssa houdt op zondag 16 november 1924 een open wedstrijd die in verschillende kranten wordt aangekondigd. Een citaat: ,,Niet velen van onze stadgenooten zouden bij de oprichting van de Hoornsche Schaakclub ,,Caïssa’’, nu nog geen twee jaar geleden, gedacht hebben dat het schaakleven een zoo groote omvang zou krijgen. Het bestuur van bovengenoemde schaakclub meende dan ook, nu de beoefenaars voor het koningspel niet alleen binnen onze veste maar in geheel West-Friesland talrijker worden, in navolging van vele harer zustervereenigingen, een eendaagsche wedstrijd te moeten uitschrijven, waar een ieder in de gelegenheid wordt gesteld aan deel te nemen. De spelers kunnen zelf opgeven in welke klasse zij wenschen uit te komen.’’
De deelnemers komen uit in vierkampen. Er wordt gespeeld in twee eerste, twee tweede klassen en drie derde klassen. Fruin wint in groep 1 van de tweede klasse zijn drie partijen en krijgt bij de prijsuitreiking een kunstvoorwerp. Hij meldt zich meteen aan als lid van Caïssa.
In Caïssa’s eerste notulenboek is een verslag van de bestuursvergadering van 11 december 1928 opgenomen. Fruin, die dan voorzitter van de vereniging is, ontbreekt. Hij heeft als lid bedankt. Mogelijk dat het schaken niet meer gecombineerd kan worden met het wethouderschap en het werk voor de rechtbank; niet lang daarna volgt zijn benoeming tot rechter in de arrondissementsrechtsbank van Alkmaar.
Wel is zo duidelijk dat zijn partij tegen Willem Tensen gespeeld moet zijn in 1925, 1926, 1927 of 1928. Zondag 2 oktober valt in 1927, waarmee Caïssa oudste partij in één klap twintig jaar ouder wordt.
En dan nu de notatie van de zetten die bijna 84 jaar geleden zijn gedaan.
Willem Tensen – Henry Fruin 0-1
(Hoorn, 2 oktober 1927)
1. e4 c5 2. f4 d6 3. Lc4 Pf6 4. d3 Pc6 5. c3 Pa5 6. Lb5+ Ld7 7. Lxd7+ Dxd7 8. f5 e6 9. Df3 Pc6 10. Pe2 Pe5 11. Dh3 exf5 12. exf5 0–0–0 13. 0–0 Le7 14. d4 Pc6 15. Pa3 g6 16. Dd3 d5 17. dxc5 Lxc5+ 18. Le3 Lxe3+ 19. Dxe3 gxf5 20. Pb5 Tde8 21. Dd3 a6 22. Pbd4 Pxd4 23. Pxd4 Thg8 24. Txf5 Pg4 25. Pc2 Dc7 26. Th5 Db6+ 27. Pd4 Dxb2 28. Df5+ Kb8 29. Tb1 Dxc3 30. Pf3 De3+ 31. Kh1 Tc8 32. h3 Tc1+ 33. Txc1 Dxc1+ 34. Pg1 Pe3 35. Df4+ Ka8 36. g4 Dd2 37. Df3 Te8 38. Txh7 Tf8 39. a4 Pd1 40. De2 Dd4 41. Th5 Dxa4 42. Pf3 Pc3 43. De3 Dd1+ 44. Kg2 Pe4 45. Pd4 Da1 46. Txd5 Da2+ 47. Kf3 Dxd5 48. Dxe4 Dd8 49. Kg3 Te8 50. Df4 De7 51. Pf5 Dc5 52. g5 Dg1+ 53. Kh4 De1+ 54. Kh5 Th8+ 55. Ph6 De6 56. h4 Txh6+ 57. gxh6 Dg6#.
Of er in de eerste jaren van Caïssa’s bestaan partijen om het clubkampioenschap zijn gespeeld, is niet duidelijk. In notulen en verslagen staat lange tijd niets over een clubkampioenschap. De partijen van de Caïssa-leden worden meestal als roosterwedstrijden vermeld. Caïssa speelt in de jaren twintig regelmatig vriendschappelijk en er zijn bondsduels tegen Aris de Heer (Middenbeemster), Morphy (Den Helder) en VVV (Alkmaar). Doel van die roosterwedstrijden is te bepalen wie aan het eerste bord zit, wie aan het tweede, enzovoorts.
Eind 1927 is Aris de Heer in Het Heerenhuis in Middenbeemster gastheer voor een 23-tal van Caïssa. Jonkheer Dirk van Foreest fungeert als arbiter. Aris de Heer zegeviert in de massakamp met 12½-10½. Willem Tensen (remise) neemt plaats aan het tweede, Henry Fruin (wint) aan het derde bord. De revanchewedstrijd op 20 maart 1928 in hotel De Roskam in Hoorn krijgt geen winnaar: 9-9. Tensen en Fruin slepen het punt uit het vuur.