Caïssa heeft een rijke historie. Het is, opgericht op 15 januari 1922, de oudste schaakvereniging in West-Friesland. Langzamerhand nadert het 100-jarig bestaan en in de aanloop naar dat jubileum zal regelmatig op de website een aflevering uit de serie ‘Caïssa 1922’ verschijnen.
Het schaken wordt in 1922 in Noord-Holland mondjesmaat beoefend. Het gebied ten noorden van Purmerend telt slechts enkele verenigingen. Morphy (Den Helder) is in 1902 opgericht, Aris de Heer (Middenbeemster) en VVV (Alkmaar) in 1906. Dat zijn ook de eerste tegenstanders, als Caïssa in 1924 voor het eerst meedoet aan de bondscompetitie.
Uitgeest heeft de vereniging Lasker (opgericht in 1917) die in de zuidelijke helft van Noord-Holland actief is. Er zijn clubs in Amsterdam, Haarlem, Zaandam, Amstelveen en Weesp.
Schaken is in 1922 in Hoorn geen onbekende sport. Caïssa blijkt zelfs niet de eerste schaakclub in de Coenstad te zijn. Dankzij de website van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag zijn momenteel een miljoen oude krantenpagina’s beschikbaar en onder anderen het Nieuws van den Dag besteedt veel aandacht aan de schaaksport. In de editie van 8 april 1910 wordt een damwedstrijd van de Hoornsche Dam- en Schaakclub aangekondigd. De Nieuwe Rotterdamsche Courant meldt op 24 oktober 1910 een simultaanschaakvoorstelling van Willem Muntjewerff – uitgever/directeur van ‘Het schaakblad’ en een schaker van het niveau van de huidige tweede klasse KNSN – in Hoorn. De uitslag staat in het Nieuws van den Dag van 8 november 1910. Muntjewerff heeft het tegen achttien schakers opgenomen met verliespartijen tegen Joh. Hinke (Spierdijk), G. Hoff (Hoorn), H. Karsten (Zwaagdijk), P. Klaver (Spierdijk), A. Koedooder (Oosterblokker), W. Nobel (Bobeldijk), C. Reek (Hoorn), C. Ruiter (Zwaagdijk), K. Singer (Scharwoude) en M. Veer (Andijk). Drie man hebben hem op remise gehouden en de Amsterdammer wint vijf keer.
Schaken en dammen bij één vereniging komt wel vaker voor, bijvoorbeeld bij Aris de Heer (de naamgever was een uitstekend dammer) en VVV. Over de Hoornsche Dam- en Schaakclub heb ik alleen aankondigingen van wedstrijden en enkele uitslagen kunnen vinden. In het Nieuws van den Dag van 9 januari 1913 wordt nog een clubschaakwedstrijd van de Hoornsche Dam- en Schaakclub aangekondigd, daarna komt de vereniging niet meer voor op de krantenpagina’s.
Waarschijnlijk heeft de Hoornsche Dam- en Schaakclub slechts enkele jaren bestaan. Dat is geen zeldzaamheid. Sportverenigingen worden opgericht en gaan na een paar seizoenen ter ziele. Vooral voor de Eerste Wereldoorlog blijkt het moeilijk te zijn om een club in stand te houden. In een soort opwelling komt een vereniging van de grond, maar al snel zijn er te weinig mensen die iets willen doen of er zijn onvoldoende leden om een ploeg samen te stellen. Ook beschikt de jonge club lang niet altijd over een goede accommodatie of krijgt het bestuur onvoldoende medewerking.
In een van de uitslagen komen wel twee opvallende namen voor. Het Nieuws van den Dag van 24 december 1912 noemt W. Tensen uit Schellinkhout als winnaar van een schaakwedstrijd in de eerste klasse en P.H. Velseboer uit Hoorn als sterkste in de derde klasse. Tensen wordt later een van de sterkste schakers van Caïssa en bij de verkiezing van het eerste officiële bestuur van Caïssa, op maandag 22 juni 1924, vormt P. Velzeboer (in Caïssa’s eerste notulenboek met een ‘z’ geschreven en later ook in krantenverslagen) met C. Kreijger het stembureau.
Terug weer naar 1922. Aan de wieg van Caïssa staan L. Ruijgrok en Van Dunge, verslaggevers van Onze Courant. Het nieuwsblad verschijnt tweemaal per week, vanaf 1923 dagelijks en is de voorloper van het katholieke Noordhollands Dagblad. Er verschijnt op 8 januari 1922 een advertentie in hun krant om tot de oprichting van een schaakvereniging te komen en precies een week later is de vergadering in het gezellenhuis (het huidige Huis Verloren). Volgens het jubileumnummer bij de viering van het 60-jarig bestaan begint Caïssa met zeventien leden, maar in het notulenboek wordt een aantal van dertien genoemd. Er komt een driemans bestuur met Ruijgrok als voorzitter, Kooij als secretaris en Van Dunge als penningmeester. De bijeenkomsten worden gehouden in het gebouw van Onze Courant.
Het schaken heeft op maandagavond plaats bij de gezusters Bierlage, aan het Breed. Een ledenlijst wordt niet vermeld, maar Gerard Haring (in de periode 1941-1968, met een onderbreking van vier jaar, voorzitter) en een broer en B. van Wees – zuivelhandelaar aan het Grote Noord – hebben zich ook aangemeld.
Caïssa is opgericht als roomskatholieke schaakclub. Dat ‘roomskatholieke’ wordt als een belemmering gezien en geschrapt, waardoor iedereen zich als lid kan melden. De Hoornsche Schaakclub Caïssa krijgt, nog in 1922, ook een ander bestuur. H. van den Dungen is voorzitter, J.P. de Lange secretaris en Joh. Heideman penningmeester.
De vereniging openstellen voor iedereen blijkt een goede zet te zijn. Verschillende leden hebben, enkele maanden na de oprichting, bedankt. Verhuizing en verandering van werkkring zijn de belangrijkste redenen. Het scheelt niet veel of de club houdt wegens een tekort aan schakers op te bestaan, maar door de katholieke signatuur te veranderen in een algemene status krijgt Caïssa belangstelling uit een grotere bevolkingsgroep. Het ledenaantal stijgt naar 27 en de club is van de ondergang gered.